Donderdag 26 september – De lucht hangt er laag.

... en de zon wordt er langzaam in grijze veelkleurige dampen gesmoord.

Vannacht en vanochtend maakt het verkeer een verdacht sissend geluid buiten ons raam. Het hemelse gerecht heeft zich ten langen leste ontladen in een bui op stad en land en veste. Maar de zon doet z’n best door de dunne wolkenlaag, en het ontbijt neemt zijn loop in een aangenaam licht.
Wat doen we vandaag? Mijn enthousiasme voor oude steden is enigszins begrensd, en Jolande hoeft ook niet wekenlang museum-in, museum-uit. Maar de grote Synagoge is wel een interessant doel. Ten eerste weten we geen van beiden veel over de Joodse tradities en de plaats van hun gebedshuis daarin, en ten tweede is dit een heel bijzonder gebouw. Boedapest is zwaar gebombardeerd in de laatste wereldoorlog, en alles wat je nu ziet is vanaf de puinhopen opnieuw gebouwd of, waar nog wat overeind stond, helemaal gerestaureerd. Tot ’44 mochten de Hongaarse nazi’s onder Horthy hun land zelf besturen, maar ze deden te weinig aan jodenvervolging, en in het laatste oorlogsjaar rolden de Duitse tanks door de straten van Boedapest, en namen Duitse nazi’s het afschuwelijke werk over. Op het platteland overleefde slechts 10% van de Joden de oorlog, in Boedapest wat meer doordat er meer wisten te vluchten.
We springen welgemoed op de hop-on bus – ons kaartje is vanwege het laagseizoen twee dagen geldig – en hoppen er weer off ter hoogte van de synagoge, in Pest, die de grootste ter wereld is behalve die in New York City. Hij is herbouwd met financiele hulp uit alle windstreken waaronder de bloemige zephyr van Estée Lauder, die afstamde van Hongaarse joodse voorouders. Maar we kunnen er niet in, want er zijn Joodse feestdagen en de tempel is voor toeristen dicht tot a.s. zondag. Voor mooie plaatjes en diepzinnige uitleg verwijs ik derhalve naar het Hindernet.
Wel kunnen we een wandelingetje maken door de vroegere Joodse wijk, waar inmiddels dus weinig Joden meer wonen maar waar de sfeer misschien nog hangt. Dat laatste in niet eenvoudig vast te stellen, maar we lopen wel door erg leuke verkeersluwe straatjes waar de terrasjes en de restaurantjes er zeer verzorgd en gezellig bij staan. Ze staan voornamelijk op/in een reeks mooie binnenplaatsen, in totaal wel 10 of zo, en er worden tafeltjes gesopt voor de komende dag. Er zijn ook nog wel wat kosher winkels en eetgelegenheden, en we zien nog een andere synagoge in een fraaie Jugendstil bouwstijl.
Dan nog maar een kop koffie, al kiest Jolande intussen voor bronwater. Niet die stinkzooi uit de lokale bronnen natuurlijk, daar moet je in, en niet andersom. Het uitzicht doet Parijs aan. We bestuderen onze info en hoppen weer op een bus, en blijven nu zitten tot we weer in Boeda zijn. Hier nemen we de funicular, het kabeltreintje dat ons omhoog tilt tot op de Boeda Berg. Je weet wel: twee dezelfde hokjes op wielen, samen aan een kabel en dus elkaars contragewicht. Voor een paar Euri’s bespaar je je een hele klim en is het nog leuk ook. Terwijl we staan te wachten komt er nog even een kolibrie vlinder langs.
Hier boven bouwden de Hongaren hun stadje opnieuw op nadat de Tartaren al hun nederzettingen aan de rivier en op de vlakte hadden platgebrand en leeggeroofd, of andersom. De koning vond dit beter, en wellicht had hij gelijk. Een flinke muur er omheen en laat ze maar komen. Binnen deze muur, die er niet echt meer staat, bouwden de achtereenvolgende bovenbazen hun luxe kastelen, maar niet allemaal: de Turken woonden beneden en bewaarden hun kruit op de heuvel. Ze maakten daarbij een paar foutjes, zodat de Habsburgers opnieuw konden beginnen zonder de onkosten van afbraak en sloop. De Habsburgers bevrijdden Hongarije van de Turk, maar niet van de Habsburger, dus het bleef zeuren. Rebellie, onderdrukking, strafexpedities, enfin daar had ik het gisteren ook al over. Als je in zo’n dakloze bus de koptelefoon steeds opzet, hoor je alles bij herhaling. Sorry. Wij wandelen langs de overblijfsels, herbouwd na de bombardementen van 40-45, ingericht als musea. Overal gieren de slijpmachines en rammelen de boorhamers, ook hier. We komen een paar beelden tegen van een raaf met een ring in zijn bek. Dat schijnt te komen van Koning Matthias Corvinus. Zijn bijnaam Corvinus komt van zijn familiewapen waarop een raaf (Latijn: corvus) is te zien. De Silezische Annalen geven als verklaring het verhaal dat een raaf er eens vandoor ging met de ring van Matthias. Hij ging de raaf achterna, doodde hem en pakte de ring terug. Ter nagedachtenis aan deze gebeurtenis zou hij een raaf als zijn wapen hebben gekozen. De raaf ziet er echter uit of hij geen enkele intentie heeft om die ring terug te geven.
We kiezen een uitspanning voor de lunch, en ik bestrijd de grootste hamburger van mijn carriere, en win op punten. Jolande veegt de vloer aan met een salade met kip, maar ik moet de vloer schoonmaken als ik een significant deel van mijn middagmaal van mijn vork laat glijden. Als de jury dit had opgemerkt, was ik zeker gediskwalificeerd.
Het begint weer te regenen, en we ontvouwen plu en regenjack, en vinden een lange serie trappen die ons omlaag voeren en terug naar ons hotel. Daar gaan we er bij zitten, de voeten moe, de hoofden vol impressies, en de regen buiten het raam. Ik heb nog een boek, voor mijn verjaardag gekregen, over een moordzaak in Venetie, met geweldige humor er in. Jolande neemt het verhaal nu even over,want ik ben even in Italie.

Er wordt luid gegrinnikt, en terwijl ik een puzzeltje maak, krijg ik uitleg over de conversaties in het boek. Het lijkt mij ook wel leuk om te lezen, dus was het een prima verjaarscadeautje.
Nu moeten we nog iets bedenken voor het avondeten. We hebben niet zo veel zin om ver te lopen. Taxi naar grand café New York? Of ergens dichtbij? New York heeft duiveltjes die je bijschijnen. Op het Hindernet ziet het er ook wel bijzonder uit. En het schijnt een kroonluchter van 3 ton te hebben. We vragen de receptie om een tafel voor ons te reserveren. Helaas, het is volgeboekt. Dan niet,volgende keer beter. We gaan terug naar Carne di Hall, 5 minuten lopen. Misschien niet zo fancy, maar wel erg lekker eten.

Dan tenslotte dit relaas voltooien, over de tweede dag cultuur. Ja, daar zit je gauw mee vol, met cultuur, want je moet er bij nadenken. Heel anders dan die vogels en die bloemen en die zoemers: die denken zelf wel.